پناهگاه طبیعی (قرآن)کوه‌ها و غارها پناهگاههای طبیعی برای انسان هستند و توجه به نعمت پناهگاههای طبیعی، زمینه ساز تسلیم انسان در برابر خدا می‌باشد. ۱ - کوه‌ها پناهگاه طبیعی انسانهاکوه، پناهگاهی طبیعی برای انسان و نعمتی از سوی خداوند می‌باشد: قال سـاوی الی جبل یعصمنی من المآء...گفت: «بزودى به كوهى پناه مي‌برم تا مرا از آب حفظ كند!» ... . والله جعل لکم مما خلق ظـلـلا وجعل لکم من الجبال اکنـنا...و (نيز) خداوند از آنچه آفريده است سايه‌هايى براى شما قرار داده و از كوه‌ها پناهگاه‌هايى... . «اکنان» جمع «کن» به معنای موضعی است که انسان در آن پنهان می‌شود. به سراغ یکی دیگر از نعمت‌های الهی می‌رود و می‌گوید: خداوند از آنچه آفریده است سایه‌هایی برای شما قرار داد (و الله جعل لکم مما خلق ظلالا). و از کوه‌ها، برای شما پناه گاه‌هایی (و جعل لکم من الجبال اکنانا). اکنان جمع کن (بر وزن جن) به معنی وسیله پوشش و حفظ و نگهداری است، و به همین جهت به مخفیگاه‌ها و غارها و پناه گاه‌هایی که در کوه‌ها وجود دارد، اکنان گفته می‌شود. در اینجا به وضوح می‌بینیم که سایه‌ها اعم از سایه درختان و اشیاء دیگر و یا سایه‌های غارها و پناهگاههای کوهستانی به عنوان یک نعمت قابل ملاحظه الهی بیان شده است، و حقیقت نیز همین است، زیرا همانگونه که انسان در زندگی خود نیاز به تابش نور دارد، در بسیاری از اوقات نیاز به سایه دارد، چرا که اگر نور یک نواخت بتابد، زندگی غیر ممکن خواهد بود، و می‌دانیم بزرگترین سایه برای ما ساکنان زمین، سایه کره زمین است که شب نام دارد و نیمی از سطح زمین را می‌پوشاند، نقش این سایه بزرگ، در زندگی انسان‌ها برای هیچکس پوشیده نیست، همچنین نقش سایه‌های کوچکتر و کوچکتر به هنگام روز در مناطق مختلف. ۲ - توجه به نعمت پناهگاهتوجه به نعمت پناهگاههای طبیعی، زمینه ساز تسلیم انسان در برابر خدا می‌باشد: والله جعل لکم مما خلق ظـلـلا وجعل لکم من الجبال اکنـنا وجعل لکم سربیل تقیکم الحر وسربیل تقیکم باسکم کذلک یتم نعمته علیکم لعلکم تسلمون.و (نیز) خداوند از آنچه آفریده است سایه‌هایی برای شما قرار داده و از کوه‌ها پناهگاه‌هایی و برای شما پیراهن‌هایی آفریده، که شما را از گرما (و سرما) حفظ می‌کند و پیراهن‌هایی که به هنگام جنگ، حافظ شماست این گونه نعمت‌هایش را بر شما کامل می‌کند، شاید تسلیم فرمان او شوید! در پایان آیه به عنوان یک تذکر و هشدار می‌گوید: این گونه خداوند نعمتش را بر شما تمام می‌کند شاید در برابر فرمان او تسلیم شوید (کذلک یتم نعمته علیکم لعلکم تسلمون). این طبیعی است که انسان با بررسی نعمت‌های مختلفی که وجودش را احاطه کرده بی اختیار به یاد آفریننده نعمت می‌افتد و اگر کمترین حس قدردانی و شکرگزاری در درونش باشد بیدار می‌گردد و به سراغ بخشنده نعمت می‌رود و به شناخت او می‌پردازد. گرچه بعضی از مفسران، کلمه نعمت را که در آیه فوق آمده محدود به بعضی از نعمت‌ها مانند نعمت آفرینش و تکامل عقل و یا توحید و یا نعمت وجود پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله دانسته‌اند، اما روشن است که نعمت در این آیه معنی وسیعی دارد همه این‌ها و غیر این‌ها را شامل می‌شود، و این تفسیرهای محدود از قبیل تفسیر به مصداق واضح و روشن است. ۳ - غارها پناهگاه طبیعی انسانهاغار، پناهگاه طبیعی انسان‌ها می‌باشد: الاتنصروه فقد نصره الله اذ اخرجه الذین کفروا ثانی اثنین اذ هما فی الغار...اگر او را یاری نکنید، خداوند او را یاری کرد (و در مشکل‌ترین ساعات، او را تنها نگذاشت) آن هنگام که کافران او را (از مکه) بیرون کردند، در حالی که دومین نفر بود (و یک نفر بیشتر همراه نداشت) در آن هنگام که آن دو در غار بودند،... . لو یجدون ملجـا او مغـرت او مدخلا لولوا الیه وهم یجمحون.اگر پناهگاه یا غارها یا راهی در زیر زمین بیابند، بسوی آن حرکت می‌کنند، و با سرعت و شتاب فرار می‌کنند. اذ اوی الفتیة الی الکهف.... .زمانى را به خاطر بياور كه آن جوانان به غار پناه بردند ... . .. فاوا الی الکهف...... به غار پناه بريد ... . کهف کلمه پر مفهومی است که همان بازگشت به ابتدایی‌ترین نوع زندگی بشر را به خاطر می‌آورد، محیطی که در آن نور و روشنایی نیست، و شب‌های تاریک و سردش یادآور درده‌ای جانکاه انسان‌های محروم است، نه از زرق و برق دنیای مادی در آن خبری است، نه از بستر نرم و زندگی مرفه!. مخصوصا با توجه به آنچه در تواریخ نقل شده که اصحاب کهف وزیران و صاحب منصبان بزرگ شاه بودند که بر ضد او و آئینش قیام کردند روشن می‌شود که گذشتن از آن زندگی پرناز و نعمت و ترجیح غارنشینی بر آن تا چه حد شهامت و گذشت و همت و وسعت روح می‌خواهد؟!. ولی در آن غار تاریک و سرد و خاموش، و احیانا خطرناک از نظر حمله حیوانات موذی، یک دنیا نور و صفا و توحید و معنویت بود. ۴ - پانویس۵ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۲۳۶، برگرفته از مقاله «پناهگاه طبیعی». |